کرونا و محیط زیست

✍مهندس سیده خمساء اسبقیان نمینی
دانشجوی مقطع کارشناسی ارشد رشته مهندسی خاک دانشگاه تربیت مدرس

تقریبا نزدیک 180 روزه، بله، 180 روز. می‌تونید حدس بزنید در مورد چه چیزی صحبت می‌کنم؟! بله. کووید. دیگه صداش می‌زنم کووید. بعضی وقتا هم کووید جان.
خلاصه دورادور هوای همو داریم. به قول پدر که میگن: دوری و دوستی … این نکته دقیقا در مورد من و کووید هم صدق می‌کنه. منظورم از 180 روز، تعداد روزهایی است که از آشنایی ما با کووید می‌گذره.
180 روزی که شگفت‌انگیز ترین تجربه ها رو برامون رقم زد. 180 روز کم نیست! فکر کنید انگار دو تابستان 180 روزه را گذروندید.
همیشه دوست داشتم مقطعی از زمان را تجربه کنم که در تاریخ آیندگان ثبت میشه، فکر کنم ایام همزیستی ما با کووید و سایه طغیان آن بر جهان، دقیقا یکی از همون اتفاقاته. اما الآن می‌خوام در خصوص یکی از ابعاد مهم تاثیرگذاری کووید در کل دنیا صحبت کنم؛ موضوعی که مدتهاست ذهنم را درگیر کرده. “محیط زیست”.
عادت داریم وقتی در خصوص محیط زیست صحبت می‌کنیم، عکس‌های قشنگ و بعضا تکان دهنده نشان دهیم و البته حرفای قشنگ بزنیم و مثلا فرهنگ‌سازی کنیم. فرهنگ‌سازی: واژه ای که بعضا راه فرار خوبی است برای کم‌کاری هایمان. اما وجدانن یک بار به این قضیه فکر کردیم که رفتارهای ما در این زمینه چه‌قدر قشنگ و قابل دفاع اند؟!!!
عمیقا معتقدم، هیچ عملی سخت تر از تغییر رفتار انسان نیست. به نظرم کووید فقط یک بهانه جهت ارزیابی خودمان در خصوص رفتارهای محیط‌زیستی مان است. اینکه برای n امین بار از خودمان سوال کنیم که آیا “ما” در قبال آن مسئولیم یا اینکه دولت‌ها و حکومت‌ها را مسئول بدانیم؟!
شب و روز مدام از خودم یک سوال می‌پرسم: آیا تصویری که منحوس ترین ویروس قرن، این روزها از جهان برایمان ساخته است، پایدار خواهد ماند؟!
وقتی می‌گویم محیط‌زیست، شاید در همان ابتدا، قله‌ها، جنگل‌ها، مراتع، آب، هوا، خاک، صنعت و چالش‌های صنعتی در ذهنتان مجسم می‌شوند.
کاملا درسته، اما واقعا محیط‌زیست چیزی خارج از ما نیست، محیط‌زیست دقیقا همین اتمسفری است که در آن نفس می‌کشیم. محیط‌زیستی که حتی زنده بودن و دم و بازدممان هم برای آن، عارضه به دنبال دارد. چیزی که محیط‌زیستی ها از آن به عنوان “مادر” یاد می‌کنند و چه واژه زیبا و مقدسی ست “مادر”. اما همین انسان قرن 21 که با سرعت برق‌آسایی در حال فتح قله های توسعه و ترقی در عصر مدرنیته و تکنولوژی بود و هر از چندگاهی از پسوند پایدار در کنار توسعه استفاده می‌کرد و تیشه به ریشه خود می‌زد، چقدر در پاسداشت مام طبیعت موفق عمل کرد؟!
من اسمش را گذاشته ام، توسعه ناپایدار!
از بین رفتن 40 تا 60 درصد از گونه های پستانداران و دوزیستان و 20 درصد از جنگل‌های آمازون از سال 1970 به بعد، تنها گوشه ای از دستاوردهای این توسعه ناپایدار است.
به راستی کووید، خوب موقعی سر رسید و ماشین ترمز بریده انسان قدرنشناس قرن 21 را که داشت مادرش را به بهانه توسعه !!! معامله می‌کرد، متوقف کرد. کوویدی که کل دنیا را متوقف کرد.
اما آیا کووید واقعا به نفع محیط‌زیست بوده است؟ سوالی که پاسخ به آن در دید اول بسیار ساده و در نگاهی عمیق‌تر به قضیه، دشوار است و نمی‌توان جواب صریحی به آن داد.
در جایی می‌خواندم، تنها 20 درصد سلامتی افراد یک جامعه وابسته به پزشکان آن جامعه است. 80 درصد سلامتی افراد در گرو رفتارهای صحیح اجتماعی و زیست محیطی است؛ آن‌چه که این روزها از آن با عنوان Environmental Health یاد می‌شود. ارتباط متقابل سلامت و محیط‌زیست. نقش محیط‌زیست بر سلامت جامعه و کیفیت زندگی و بالعکس. بدون شک، کووید میزان نیاز ما به انرژی را کاهش داد. مصرف سوخت‌های فسیلی و تولید گازهای گلخانه‌ای کاهش پیدا کرد و زمین مان نفسی عمیق کشید. اما تکلیف استفاده غیر اصولی و وسواسی از PPE ها (وسایل حفاظت شخصی)، تولید هزاران تن پسماند، استفاده از شوینده‌ها و ضد عفونی کننده های حاوی مواد شیمیایی آسیب زننده به محیط‌زیست، ورود حجم بالای این مواد به پساب‌ها، بالا رفتن مصرف آب و غیره و غیره چه خواهد شد؟!
هنوز هم دارم به آن فکر می‌کنم. باید بپذیریم که در کنار همه این ها، دوران پساکرونا برای انسان قرن 21، دوران “جبران” است. دورانی که شاید … شاید شاهد تغییر و تعدیل رفتار او باشیم.
دورانی که امیدواریم این بشر فراموشکار، محیط‌زیست را به ارزش های زندگی خود اضافه کند.
انسانی که به‌عنوان یک شهروند جهانی، تغییر را از “خود”، آغاز خواهد کرد.
انسانی که هوای مادرش را بیشتر خواهد داشت.
باید منتظر دوران پسا کرونا ماند، دید و تعریف کرد!!!
راستی، شما چقدر هواشو داشتید؟!