وظایف و فضایل اخلاقی ورزشکار در داخل و خارج از گود

سید خلیل حسینی // با توجه به شرایطی که در ورزش کشور وجود دارد ما جزء بی اخلاقی و بی احترامی از ورزشکاران و مربیان و کادر فنی تیم ها به همدیگر چیزی خاص دیگری ندیدیم . یک رقابت سالم و پاک را تبدیل کردیم به رقابت ناسالم که بی اخلاقی در آن موج می زند و باید گفت که کسی هم پاسخگوی این بی اخلاقی ها و بد رفتاری ها در ورزش نیست. در ورزشی که باید به ما روحیه پهلوانی و جوانمردی را  بدهد همه به دنبال منافع شخصی و حتی جانبداری از تیم یا ورزشکار مورد علاقه هستند و این یعنی بی اخلاقی .

مربیان ، قهرمانان ورزشی و ورزشکاران که باید برای نسل نوجوان و جوان ما الگو باشند متاسفانه در حال حاضر الگوی مناسبی نیستند، کجایند ورزشکارانی مانند پوریای ولی، تختی و دیگر پهلوانان و قهرمانان که در تمام محافل ورزشی به نیکی ازشان نام برده می شود.

هنوز چند هفته ای از لیگ برتر فوتبال نگذشته که شاهد بی اخلاقی ، بد رفتاری و بی حرمتی از طرف تمام عوامل یک تیم به تیم دیگر به گوش می رسد ، یکی بیانیه می دهد، یکی شکایت میکند، یکی هم …….. بماند.

به هر حال از همه ی اینها می گذریم و فاکتور می گیریم و نگاهی داشته باشیم به فضایل اخلاقی در ورزش که تمامی ورزشکاران ، مربیان باید در میادین ورزشی و خارج از میادین به آن توجه کنند و اگر این نکات اخلاقی که بر گرفته از سیره ائمه اطهار و به ویژه قرآن است شاهد بی اخلاقی در هیچ یک از میادین ورزشی نخواهیم بود.

یک ورزشکار باید  همانند هر انسان دیگری باید باهوس­های شیطانی مبارزه کرده و بر آنها غلبه کند. یکی از ویژگی ها در برخی از ورزش ها «رقابت» است. در مباحث اخلاقی رقابت فرد به فرد است که اهمیت و محوریت دارد. در همین رقابت است که مهارت های جسمی و روحی، توانایی ها و هم آهنگی ها باهم جمع می شوند و موجب رشد جسمی و روحی یک ورزشکار می شود. (امام خامنه ای).

سلامتی جسم و مهمتر از آن آرامش روح، از مواردی است که انسان ها همیشه در تمام مراحل زندگی و در سنین مختلف به دنبال آن هستند. دین اسلام، به عنوان یک دین کامل به تمام زوایای یک زندگی سالم می اندیشد و یکی از راه هایی که اسلام برای رسیدن به تندرستی جسم و آرامش روح به آن اشاره دارد ورزش است و ورزش پیشنیاز تندرستی مورد تایید و تاکید اسلام می باشد.

ورزش باعث استحکام بخشی و وحدت ملی و اجتماعی جوامع مختلف می شود و با توجه به این نکته باید فضایل و رذایل های اخلاقی در آن رعایت شود چرا که ورزش در تمامی جوامع میلیون ها بیننده و طرفدار و بزرگترین نقش را در زندگی ما دارد. پس رعایت کردن اخلاق یکی از اصول اولیه در ورزش بحساب میآید که باید رعایت شود.

اخلاق ورزش یکی از موضوعات اخلاق کاربردی است که برای سنجش تصمیمات عملی اخلاقی و مواجهه با مسائل، رفتارها و سیاست های اخلاقی در حرفه ها، تکنولوژی، حکومت و غیره کاربرد دارد.(1)

برخی از مهم ترین محورها و موضوعاتی که مجال طرحِ مباحث اخلاق ورزش قرار می گیرد، عبارت اند از: ارزش ها در ورزش، جوانمردی، رقابت و همکاری، بازی منصفانه، تقلب، مواد نیروزا، اخلاق هواداری و تماشاچی گری، روابط اخلاقی میان مربی و ورزش­کاران و. …[۲]

باید توجه داشته باشیم که هر آنچه در اخلاق عمومی و در زندگی روزمره ما وجود دارد در ورزش هم رواج دارد و متناسب با ورزش هستند و در میادین ورزشی و حتی در خارج از میادین ورزشی قابل و لازم الاجرا می باشد که از طرف مربیان و ورزشکاران باید رعایت شود تا بتواند بعنوان یک الگوی برتر در جامعه شناخته شود.

همانطور که در سطر بالا اشاره شد یک ورزشکار علاوه بر تقویت جسم خود باید به تقویت روح هم توجه کندو بین جسم و روح ارتباط نزدیکی وجود دارد که در اسلام علاوه بر تقویت جسم به تقویت روح هم اشاره کرده است و دستورات فراوانی در زمینه تربیت و تقویت روح آمده است؛ مانند: روزه، نماز، دعا و. .. و پرداختن به تقویت جسم به تنهایی دارای ارزش انسانی نبوده و انسان را از محدوده حیوانیت خارج نمی کند.

امام خمینی (ره) در دیدار با ورزشکاران می فرمایند: «ورزشکاران، به همان صورتی که ورزش جسمی دارند، ورزش روحی هم داشته باشند. از قدیم ورزشکاران ایران، به یاد خدا و علی (ع) بوده اند و این از برجستگی های آنان بوده است».(۳)

مهمترین نکته ای که باید در اینجا به آن اشاره بکنیم در یک سازمان فرهنگی و ورزشی و حتی در وزارت ورزش و جوانان باید نسبت به وظایف اخلاقی در میادین ورزشی برای مربیان و ورزشکاران برنامه داشته باشند که احساس می شود این یک خلاء بزرگ در یک سازمان فرهنگی ورزشی می باشد. اگر سازمانی دارای قوانین و منشور اخلاقی نباشد مربیان و ورزشکاران و حتی کادر اجرایی ان سازمان نمی توانند خود را متخلق به اخلاق در ورزش نمایند.

برخی از وظایف و فضایل اخلاقی که در دین مبین اسلام و کتاب آسمانی قرآن به آنها اشاره شده یک ورزشکار باید آنها را در میادین ورزشی رعایت کند:

* جهاد با نفس امّاره: یعنی، مبارزه با هوا و هوس­های شیطانی که آدمی را به سوی گناه و معصیت فرا می خواند. یک ورزشکار باید  همانند هر انسان دیگری با این هوس­های شیطانی مبارزه کرده و بر آنها غلبه کند.

رسول اکرم (ص) در خصوص فرمود: نیرومند و قهرمان کسی نیست که در کُشتی، رقیب خود را بر زمین زند، بلکه نیرومند کسی است که در موقع خشم، مالک نفس خود باشد.(۴)

رسول اکرم (ص) از جایی گذر می کرد و بر جمعیّتی که بین آنها مرد پر قدرت و نیرومندی بود که سنگ بزرگی را از زمین بر می داشت و مردم آن را سنگ زورمندان یعنی وزنه قهرمانان می نامیدند و همه از عمل آن ورزشکار قوی درشگفتی بودند. رسول اکرم پرسید: این اجتماع برای چیست؟ مردم عمل وزنه برداری آن قهرمان را به عرض رساندند. آن حضرت فرمود: آیا به شما بگویم قوی تر از این مرد کیست؟ قوی تر از او کسی است که به وی دشنام گویند و تحمّل نماید و بر نفس سرکش و انتقام جوی خود غلبه کند و بر شیطان خویش و شیطان دشنام گو پیروز شود.(۵).

امام علی (ع) هم در مورد نگهداری هوای نفس می فرماید: هوای نفست دشمن ترین دشمنان تو است. کوشش کن که بر آن غالب و پیروز شوی و گر نه هلاکت خواهد کرد.(۶)

*گذشت و از خودگذشتگی: روحیه گذشت و بخشش باید در یک ورزشکار وجود داشته باشد. وقتی یک ورزشکار در اوج قدرت و توانایی هست و بر رقیب خود غلبه کرده، بر او سخت نگیرد و در صدد انتقام جویی و صدمه زدن به حریف برنیاید. او باید عفو و گذشت را شکرانه پیروزی خویش قرار دهد.

امام علی (ع) در این زمینه می فرماید:«و خشم خود را فرو بنشان، و هنگام توانایی (از کیفر) بگذر، و در هنگام تندخویی بردبار باش، و با وجود تسلط داشتن (از انتقام) دوری کن، تا برایت پاداش و عاقبت(نیکویی) باشد»(۷)

* پرهیز ازغرور و تکبّر: یک ورزشکار، هر چقدر نیرومند و توانا و قدرتمند باشد، نباید به آن مغرور شود و بر رقبای خود و دیگر مردم تکبّر و فخر بورزد. او باید بداند همه نیروها و توان ها، از ناحیه خداوند قادر متعال است. از این جهت است که در نماز، به هنگام به پاخاستن می گوییم: «بحول الله و قوّته اقوم واقعد».

امام حسین (ع)، وقتی به لشکر انبوهی از دشمن حمله می بردمی فرمود:«لاحول و لا قوّة الا بالله»(۸)]

خداوند متعال نیز، همین مطلب را در قرآن مجید تذکر داده و می فرماید:«…أَنَّ الْقُوَّةَ لِلَّهِ جَمیعاً…»(۹) تمامِ قدرت و نیرو، ازآنِ خدا است.

پس با این وجود دلیلی وجود ندارد ورزشکار به قوّت و توان خود تکبّر بورزند و مغرور شوند و خدا را در همه حال از یاد ببرند، و نیرو و توانی که خدا به انها داده است را در راه های غیر صحیح و ناصواب بکار برند.

عاقبت غرور، شکست و سقوط است، شخص مغرور و متکبّر، حریف را دست کم گرفته، احتیاط را از دست داده و در نتیجه شکست می خورد. همان طور که امام علی (ع)فرموده: «آفت انسان شجاع،ضایع کردن دوراندیشی است»(۱۰( و نیز: «آفت صاحب قوت و توانائی، ضعیف شمردن دشمن است».(۱۱)

رقابت شرافت مندانه و جوان مردانه در میادین : رقابت در ورزش از ویژگی های بارز و شاخص بین دو فرد و یا دو تیم در میادین ورزشی می باشد . که در این موضوع هم نباید اخلاق را فراموش بکنیم . و رعایت همین مهارت های اخلاقی در میادین ورزشی در بین افراد و تیم هاست که باعث رشد جسمی و از همه مهمتر تقویت روحی فرد و یک گروه تیمی می شود.

پی نوشت ها

[1] جمعی از نویسندگان، اخلاق کاربردی، ص ۸۰و ۴۱۷ و ۴۲۰، نشر پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، چاپ دوم، 1388ش.

[2] صحیفه امام، ج 18، ص 151.

[3] مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج 74، ص 153، مؤسسة الوفاء، بیروت، 1404ق؛ حرانی، حسن بن شعبه، تحف العقول، ص 47،

[۴] انتشارات جامعه مدرسین، قم، 1404 ق؛ ابی فراس، ورام، مجموعة ورام، ج 1، ص 122، انتشارات مکتبة الفقیه،قم.

[۵] مجموعة ورام، ج 2، ص 10.

[۶] تمیمی آمدی، عبدالواحد بن محمد، غررالحکم و دررالکلم، ص 306، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، قم، 1366ش.

[۷] نهج البلاغه، ص 459، انتشارات دارالهجرة، قم.

[۸] سید ابن طاوس، اللهوف علی قتلی الطفوف، ص 119، نشر جهان، تهران، چاپ اول، 1348ش.

[۹] سوره بقره، 165.

[۱۰] غررالحکم و دررالکلم، ص 259.

[۱۱] غررالحکم و دررالکلم، ص 347